بررسی یک سند از جنایت های دولت ایران در احواز
سند زیر گویای گزارشی کوتاه از کنسولگری ایران در بصره در مرداد ۱۳۰۴ شمسی، یعنی ۹۰ سال پیش است که به وزارت خارجه ایران ارسال شده بود. در ابتدا متن سند یاد شده را مرور و سپس چند نکته آمده در آن تبیین میشود.
قونسولگری دولت علیه ایران در بصره
مورخه ۸ مرداد ۱۳۰۴
نمره ۴۷۱
مقام منیع وزارت جلیله امور خارجه دامت شوکته
در تعقیب راپورت نمره ۴۴۸ مورخه ۴ مرداد ۱۳۰۴ راجع به هجوم اعراب بر محمره با نهایت احترام معروض میدارد از قرار مسموع کشتی خوزستان دیروز صبح در تعقیب اعراب متهاجم فیلیه را تیرباران و خانه های اعراب را با خاک یکسان نمود و قریب ۱۸۰ نفر از آنها را مقتول و یکصد نفر دستگیر که فعلا در عبادان توقیف شده اند و چهار بلم را که حاوی ۶۰ نفر عرب بود و می خواستند از فیلیه بخاک عراق فرار نمایند را در …. غرق و تمام عده آنها را بقتل رسانیدند. عجالتا در اثر همت و فداکاری نظامیان رشید تمام معترضین و مهاجمین سرکوب و متواری و تا آخرین نقطه لازم تعاقب شده و میشوند و برای اینکه کاملا قطع ریشه فساد و سرکوبی کلیه اشرار فراهم آید پی در پی قوا وارد محمره میشود- چون لازم بود عرض شد
امضا
چاکر
اعلم
۸ شهریور ۱۳۰۴
توضیح: در کناره سمت راست بالای سند نوشته ای ناخوانا وجود دارد که احتمالا مربوط به دست نوشته و دستور مقام دریافت کننده است. در زیر سند نیز شاهد شماره ۱۶۵۲۴ ، تاریخ ۸ شهریور ۱۳۰۴ و چندکلمه ناخوانا هستیم که احتمالا مربوط به دبیر خانه و محل ثبت این نامه در وزارت خارجه ایران است. در متن بالا نیز شاهد جای خالی و نقطه چین هستیم که نگارنده آنها را به دلیل ناخوانی کلمات از نقاط استفاده کرده است.
بررسی سند؛
۱- سند یاد شده در هشتم مرداد ۱۳۰۴ شمسی از بندر بصره در جنوب عراق به تهران ارسال شده و یک ماه بعد در هشتم شهریور ۱۳۰۴ به تهران رسیده و در دبیرخانه وزارت خارجه ایران ثبت شده بود.
۲- نویسنده این سند که کنسول ایران در بصره بوده پی در پی گزارش های تحولات سیاسی و نظامی در مناطق احواز پس از اشغال توسط ارتش رضاخانی را پیگیری و به تهران گزارش می کرده بود. دلیل این ادعای نگارنده، اشاره کنسول ایران در سطر اول سند به گزارش قبلی خود درباره همین موضوع است که به راپورت یا گزارشی به شماره ۴۴۸ به تاریخ ۴ مرداد ۱۳۰۴ یعنی فقط ۴ روز پیش از ارسال این سند اشاره می کند. او در ادامه نیز از ورود پی در پی نیروهای نظامی به محمره اشاره می کند. استمرار ورود نیروهای نظامی خود گواه دیگری بر گسترش درگیری ها و به تبع آن تلفات انسانی و عمرانی است.
۳- استفاده از نام های اصیل شهرهای محمره و عبادان در این سند تاییدی دیگر بر حقانیت گفتمان جنبش مردم عرب و تاکید همیشگی آن بر نام های عربی سایر مناطق عرب نشین جنوب غرب است.
۴- او از هجوم مردم عرب به محمره سخن می گوید. به نظر می رسد ایشان به انتفاضه ای اشاره می کند که پس از اشغال منطقه توسط رضاخان و انتقال شیخ خزعل به تهران صورت گرفت. انتفاضه یاد شده توسط کارکنان کاخ فیلیه مرکز حکمرانی شیخ خزعل ترتیب داده شده و نزد مردم عرب به (ثوره الغلمان) شناخته شده است. سند پیوستی گویای این است که مردم عرب بر خلاف دروغ پردازی های نویسندگان درباری رژیم شاه و جهموری اسلامی در راستای احقاق حقوق ملی خود و حق تعیین سرنوشت ملی از همان ابتدای سقوط حاکمیت عربی در احواز قیام های خود را آغاز کرده بودند. البته این حادثه در کتب تاریخ معاصر احوازی بتفصیل به زبان عربی ثبت شده است و نگارنده پیش از این در مقاله ای تحت عنوان ” شمه ای از جنبش سیاسی ملت عرب” به این حادثه و دیگر جنبش های سیاسی احواز اشاره کرده ام.
۵- کشته شدن ۱۸۰ نفر به وسیله آتشبار کشتی های ارتش بر مردم منطقه فیلیه در محمره و غرق کردن چهار قایق که طبق گزارش ۶۰ نفر سرنشین پناهنده در آنها بوده اند. به این تعداد نیز باید ۱۰۰ نفر دیگر بازداشتی را افزود که با آنها اشاره شده است. ضمن اینکه در صورت بررسی تمامی اسناد مربوط به این حادثه میتوان به ابعاد جنایت یاد شده پی برد.
۶- حادثه یاد شده بر طبق قوانین بین المللی یک جنایت جنگی و قتل عام قلمداد می شود که بایستی در مراجع حقوقی بین المللی پیگری و به عنوان جنایت علیه بشریت ثبت شود.
۷- کنسول ایران که نویسنده گزارش است با ادبیاتی تنفرآلود و ضد عرب از کشتار مردم وغرق کردن قایق ها و با خاک یکسان کردن منازل مسکونی سخن گفته است.
بقلم: نوری حمـزه
