به دنبال لشکرکشی رضاخان به اقلیم احواز، مدارس فارسی زبان تاسیس شد و زبان رسمی رایج در امارت عربستان آن زمان از عربی به فارسی تغییر کرد. تاسیس راه آهن و ساخت جاده های ارتباطی با دیگر اقالیم ترکیب جمعیتی مناطق عرب را تغییر داد و تغییراتی نسبی در ساختار اجتماعی جامعه ایجاد کرد. تاسیس راه آهن و نیاز به نیروی کار سختکوش جوانان عرب را از روستاها و شهرهای کوچک به شهر احواز کشاند و مناطق جدیدی را دراحواز بر پا کرد.
توسعه پالایشگاه نفت عبادان در دهه سی میلادی، سبب شد تا طبق آمارهای رسمی جمعیت شهر عبادان درنتیجه ورود مهاجران ازدیگر استان ها جهشی بسیار شدید داشته باشد و درسال ۱۹۵۶ میلادی به ۲۲۶ هزار نفر برسد (۱). سیل ورود مهاجران جدید به شهر عبادان آنقدر سریع بود که سکونت گاههای موقت به نام “بنگله” برای اسکان تازه واردان ساخته شد.
برحسب آمارهای دولتی حدود ۶٢ درصد این مهاجران از اصفهان و یزد بودند و ٢۴ درصد از استان فارس و بنادر و ٨ درصد از کرمانشاه و الباقی از بقیه استان‌ها. مهاجرت به عبادان تا انقلاب ۱۹۷۹ ادامه داشت به طوری که جمعیت این شهر دراین سال درحدود ۳۰۰ هزار نفر بود.
شهر عبادان جدید با فاصله چند هزار متری در کنار شهر قدیم عبادان ساخته شد. شهر جدید در کنار رودخانه و با نقشه و طرح انگلیسی ساخته شد. گرچه اولین سینماها درسال ۱۹۱۳ در زمان شیخ خزعل توسط انگیسی ها ساخته شد اما به زودی در عبادان سینماهای زیادی ساخته شد. شیوه زندگی مدرن باسرعت به این شهر وارد شد. رادیو نفت ملی و رادیو “آبادان” در سالهای ۱۳۳۲ و۱۳۳۵ شمسی آغاز به کار کردند.
پس ازتهران، عبادان صاحب اولین شبکه تلویزیونی شد که درسال ۱۳۳۷ آغاز به کرد، این شبکه تلویزیونی زبان فارسی و فرهنگ زندگی شهری مدرن را تبلیغ می کرد.
دراین دوره بیش از ۸۰ درصد مردم عرب درروستاها زندگی می کردند. با افزایش مهاجرت بین اقالیم و درون اقلیم احواز به شهرهای بزرگ نظیر عبادان و محمره میزان شهرنشینی درسال ۱۹۵۶ به حدود ۳۰ درصد رسید.
در دهه ۳۰ میلادی دولت مرکزی طی بخشنامه هایی نام رسمی اقلیم را ازعربستان به خوزستان تغییر داد و شیخ خزعل را که درتهران زندانی بود، به قتل رساند. طی همین بخشنامه نام اکثر شهرهای اقلیم احواز تغییر یافت. نام های فارسی جایگزین نام های مورد استفاده مورد عرب یعنی عبادان، محمره، فلاحیه، خفاجیه و دهها نام شهرها و روستاها و دیگر اماکن شد.
رسمیت یافتن یکباره زبان فارسی در کنار رواج شدید عادات غربی، سبب واکنش مردم عرب شد. شاعر معروف عرب شیخ ابراهیم دیراوی که درآن دوره جوانی بیش نبود درمقایسه مردم عرب با ساکنان مدرن شده آبادان، از غیرت عربها واصالت وحمیت آنها می گفت. همچنین حمله رسانه های فارسی عبادان به فرهنگ مردم عرب، سبب شد تا شاعرانی نظیر دیراوی اشعار ماندگار دردفاع از هویت عربی بسرایند وشاعرانی نظیر فاضل سکرانی به امر شعر و ادب عربی اهتمام ویژه ای نشان دهند.
دربرابر وضعیت جدید بوجود آمده مردم عرب به شدت به عادات قبلیه ای خود متمسک شدند واز هرگونه برقراری ارتباط فامیلی با غیرعربها ومهاجران حذر کردند.
تا دهه پنجاه میلادی شمار تحصیل کردگان عرب انگشت شمار بود. اما پس ازجنگ چهانی دوم وضع تغییر کرده وشمار پسران مشغول به تحصیل افزایش یافت. درآن دوره به دلیل فضای باز اجتماعی حاکم برمدارس وتعارض آن بافرهنگ عامه مردم عرب، خانوداه ها تنها اجازه تحصیل تا ششم ابتدایی را به دختران می دادند.
مشکلات ناشی از وجود زبان فارسی به عنوان زبان رسمی کار وتحصیل بلافاصله در دوره پس از سال ۱۹۲۵ و ورود چند صد هزار مهاجر جدید به مناطق عرب نشین نظیر عبادان، نشان می دهد که مردم عرب درصد اندکی از هزاران فرصت شغلی ایجاد شده نصیبشان شد. این امر سبب شده بود که شکاف طبقاتی میان ساکنان شهر عبادان جدید با ساکن اصلی منطقه که در روستاها ویا مناطق اطراف عبادان حاشیه نشین بودند، به شدت افزایش یابد(۲). دراین شرایط مردم در برابر رواج شیوه زندگی مدرن واکنش نشان دادند ودرمقابل آن ایستادگی کردند.
بخش پژوهش وتحقیق جنبش ملی دموکراتیک عرب الاحواز
مراجع:
۱- نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس ومسکن ۱۳۷۵ جلد خوزستان انتشار ۱۳۷۶
