جستاری در طرح (صالحین) بسیج

طرح صالحین شامل تشکیل حلقه های تربیتی صالحین براساس ایده های سید علی خامنه ای در سراسر کشور است و از سال ۱۳۹۰ شمس آغاز شد است. این طرح درپی تغییرات ساختاری درتشکیلات بسیج به اجرا گذاشته شده است. شاخه فرهنگی بسیج که بسیج مستضعفین نام گرفته مسئول اجرای این طرح تحت نظارت سپاه پاسداران است.

حجت‌الاسلام دسمی، مدیر آموزش و مسئول طرح صالحین سازمان بسیج کشور در اولین همایش الگوهای برتر صالحین در مشهد با اظهار این که “طرح صالحین حلقه‌ای تربیتی برای انسان‌سازی است تا انسان‌های معتقد ساخته شده و بتوانند در عرصه‌های مختلف جامعه نقش ایفا کنند” هدف ازاجرای این طرح را تربیت نیروهای وفادار جهت خدمت به نظام در عرصه های مختلف جامعه معرفی می کند.

درباره هدف اصلی اجرای این طرح دسمی با متفاوت دانستن تربیت از آموزش تصریح کرد: “آموزش نوعی کلاس است که منجر به دانش‌افزایی می‌شود و الزاماً رفتارگرایی را ایجاد نمی‌کند، اما در تربیت رفتارسازی مهم است”. (منبع: بسیج نیوز)

جامعه هدف:

جامعه مورد هدف طرح صالحین اقشار جوان و نوجوان است که قرار است این طرح فرهنگی با اهداف خاص مورد نظر نظام بر آنها اجرا شود تا خواسته های ولی فقیه جمهوری اسلامی را محقق سازد.

در این ارتباط دسمی گفت: “طرح صالحین یک طرح جامع و کامل است که تمامی برنامه‌ها را به صورت مستمر برای جوانان در گروه‌های خاص و مهم اجرا می‌کند؛ چرا که این جمعیت هدف، سرنوشت‌سازترین قشر جامعه هستند”.

وی شاخص مهم این طرح را چنین شرح می دهد: هدف‌گذاری و استمرار در برنامه‌ها یکی از امتیازات بسیار بزرگی است که در طرح صالحین وجود دارد و انتظارات فرهنگی تمامی جامعه را برآورده می‌کند.

همچنین رئوفی‌نژاد خاطرنشان کرد: تمامی دستگاه‌ها باید با عقد قرارداد و تفاهم‌نامه با عوامل اجرایی این طرح تمامی اعتبارات فرهنگی و برنامه‌های فرهنگی خود را در اختیار طرح صالحین قرار داده و همکاری لازم را با مجریان این طرح انجام دهند.

این سخنان همگی حکایت ازاصرار نظام برای اجرای این طرح وتربیت فرهنگی نسل جدید به باب میل ولی فقیه است.

وظایف مربیان:

وظایفی که برای مربیان در این طرح تعیین شده است آنها را موظف می سازد تا به حریم شخصی شرکت کنندگان در حلقه های صالحین وحریم خانواده آنها نفوذ کرده وبا تشکلیل حلقه های دوستی وکنترل روابط با افراد خارج از حلقه در سوق دادن نوجوانان به اهداف از پیش تعیین شده نظام، نقش ایفا کنند. به طور خلاصه مربیان موظف هستند تا با گردهم آوردن نوجوانان وجوانان در حلقه های صالحین، آنها را به شکل کامل از فضای جامعه جدا کرده وازهرگونه گرایش فکری متفاوت ویا مخالف با نظام مصون دارند.

مربیان حلقه‌های تربیتی وظایفی به عهده دارند که بسیار مهم و قابل توجه است و موفقیت طرح در گرو توجه مربیان به این وظایف است. مهم‌ترین این وظایف به این شرح است:

۱- برقراری رابطه‌ی عاطفی بین خود و هر یک از اعضای حلقه، به طوری که فردِ مخاطب مربی را نزدیک‌ترین دوست و محرم‌ترین فرد بداند؛

۲- تلاش برای ایجاد جوّی صمیمی و عاطفی بین اعضای حلقه، به طوری که اعضای حلقه انسان های جدا از هم نباشند بلکه چنان به هم متصل شده باشند که با یکدیگر انس و الفت گرفته و به آسانی حاضر به جدایی نباشند؛

۳- برگزاری برنامه‌های پرشور و نشاط برای بچه‌ها، برنامه‌هایی همچون ورزش، مسابقه، تفریح، اردو و… (مخصوصاً در دوران جذب)،برگزاری این برنامه‌ها تضمین حضور بچه‌ها در برنامه‌های حلقه است؛

۴- برگزاری جلسات رسمی (در دوران جذب حداکثر هفته‌ای دو جلسه) همراه با تماس برای جلسه، پذیرایی، حضور و غیاب و… که در این جلسات ابتدا ۱۰ دقیقه قرآن تلاوت شود سپس ۱۰ دقیقه داستان گفته شود و چند دقیقه هم به پرسش و پاسخ بگذرد؛

۵- حضور مداوم در مسجد و پایگاه (مثلاً ۵ شب در هفته) و تشکیل جلسات غیررسمی با بچه‌های حلقه که خودشان داوطلبانه آن ساعت در پایگاه حضور یافته‌اند؛

۶- برقراری ارتباط خصوصی با تک‌تک بچه‌ها برای شنیدن مشکلات و مسائل آنها و پاسخ دادن به پرسش‌های آنها یا مطرح کردن مسائلی که آن فرد خاص دچار آنهاست… از طریق صبحت‌های خصوصی در مسجد، قدم زدن در مسیر منزل، تماس‌های تلفنی، دعوت از فرد برای انجام کاری خاص در کنار مربی و…

نتایج مورد انتظار از طرح صالحین

نتایجی که برنامه ریزان طرح صالحین به دنبال آن هستند بیانگر اغراض سیاسی وپشت پرده نظام ولی فقیه دارد. ولی فقیه با این طرح قصد دارد تا ماشین های تربیت انسان را به گونه ای در جامعه راه بیندازد که افراد مختلف جامعه همه نسخه هایی مشابه از نمونه مورد تائید ولی فقیه باشند. دریک کلام سید علی خامنه ای با این حلقه هایش می خواهد جامعه ای را تربیت کند که دوطلبانه مسئولیت اجرای اوامرش را برعهده گیرد.

برخی نتایج مورد انتظار این طرح بنا به اظهارات رسمی مسئولان بسیج کشوری عبارتند از:

” کشف استعدادها و قابلیت‌های افراد؛ رفتارسازی محسوس؛پاسخ به شبهات در اسرع وقت؛ شناخت عمیق نسبت به آحاد مخاطبین؛ نظارت و کنترل فردی نیروها؛ اصلاح ارتباطات و رقابت‌های بیرونی؛ بستر سالم دوست‌یابی؛  تقسیم کار و تقویت حس مسئولیت‌پذیری؛”

کارکردهای حلقه صالحین

 الف) کارکرد فردی

ب) کارکرد جمعی

ج) کارکرد سازمانی

الف) کارکرد فردی:

کارکرد فردی اجرای طرح صالحین درگیر شدن نوجوان وجوانان درحلقه های تربیتی این طرح ومغزشویی کامل آنها از سوی مربیان حلقه ها است. این امر به شکل غیرمستقیم و با سوء استفاده طراحان ومربیان طرح مذکور از نیازهای عاطفی و اقتصادی ومشکلات فردی وخانوادگی اشخاص صورت می گیرد. محتمل است که درصدی از اشخاصی که دردام این حلقه ها می افتند خود کسانی هستند که از مشکلات اجتماعی ویا فردی وخانوادگی رنج می برند. از جمله آنها می توان به عنوان مثال به اشخاصی اشاره کرد که مورد آزار جنسی قرار گرفته ودرفضای اجتماعی بسته کشور از مشکلات روانی شدیدی رنج می رند. چنین اشخاصی به دلیل نیاز عاطفی به سرعت جذب این حلقه ها شده و در راستای خدمت به نظام آمادگی انجام هر جنایتی را از خود نشان می دهند.

کارکرد فردی طرح صالحین بنا به اظهارات رسمی مسئولان بسیج کشوری عبارتند از:

۱- انس و الفت؛ ۲- ارتباط چهره‌به‌چهره؛ ۳- رفع شبهات اولیه؛ ۴- تذکرات فردی؛ ۵- شناسایی ظرفیت و توانمندی؛ ۶- تقویت انگیزه.

البته ناگفته نماند که وجود ارتباط بسیار نزدیک میان مربیان مسن با نوجوانان، خود زمینه ساز انحرافات جدیدی نظیر سوء استفاده جنسی از آنها را به همراه خواهد داشت. در این راستا در سالهای گذشته خبرهای متعددی از تجاوز به نوجوانان از سوی مربیان بسیج مخابره شده است.

ب) کارکرد جمعی:

از لحاظ جمعی نیز کارگرد حلقه های صالحین از چند جهت قابل بررسی است. اول آنکه اعضای حلقه به عنوان گوش وچشم نظام در میان خانواده ها وفامیل ومحله وخیابان محل زندگی خود عمل می کنند. آنها اطلاعات زیادی را دراختیار حلقه خود قرار خواهند داد وبه این شکل نظام فرصت خواهد یافت تا کوچکترین تحرکات جامعه را زیر نظر داشته باشد.

دوم آنکه با توجیه سیاسی اعضای حلقه از سوی مربیان، اعضاء خود مبلغان ومروجان سیاست ولی فقیه در جامعه خواهند شد. در مورد فضای خاص مناطق عرب باید گفت که تاکید نظام بیشتر برترویج فرهنگ شیعه ضد عربی در میان احاد جامعه است واین حلقه ها می توانند نقش مهمی در تحقق این امر ایفا کنند. همچنین ترویج خرافات نظیر به راه انداختن “اسب ابوالفضل” در خیابان ها ویا به حرکت درآوردن ضریح متحرک امام حسین در شهرهای مختلف اقلیم احواز، اختصاص دادن روزهای زیادی در طول سال جهت عزداری نظیر ماه محرم، ایام فاطمیه ۱ وایام فاطمیه ۲ و شهادت امام علی و وفات دیگر ائمه و همچنین برپائی جشن ولادت ائمه، این حلقه ها می توانند نقش مهمی در بسیج مردم به دور چنین تحرکاتی ایفا کنند.

کارکرد جمعی طرح صالحین بنا به اظهارات رسمی مسئولان بسیج کشوری عبارتند از:

جلسات هم‌اندیشی:

۱- برنامه‌ریزی؛ ۲- تحلیل مسائل روز؛ ۳- آسیب‌شناسی فعالیت‌ها و محیط؛ ۴- راه‌های حل مسائل.

جلسات پرسش و پاسخ:

۱- سیاسی؛ ۲- اعتقادی؛ ۳- اخلاقی؛ ۴- متفرقه

جلسات کتاب‌خوانی با محوریت کتب شهید مطهری

۱- سیر مطالعاتی؛ ۲- خلاصه‌نویسی؛ ۳- مطالعات فردی و گروهی.

احیا و توسعه‌ی “فرهنگ دفاع مقدس” و جلسات قرآن

ج) کارکرد سازمانی:

از لحاظ سازمانی نیز کارکرد این حلقه ها انتخاب افراد مستعد جهت ورود به دورهای پیشرفته تر وبه خدمت گرفتن آنها در مناصب سازمانی بسیج وسپاه است. اشخاص انتخاب شده بنا به علاقه خود می توانند در بخش های اطلاعات، امربه معروف ونهی از منکر (کنترل اجتماعی جامعه) ویا بخش نظامی فعال شوند. پس از آن این اشخاص در حوزه های خاص خود آموزش بیشتری می یابند و آماده برخورد با هرگونه تهدید نرم (رواج افکار ضد نظام)، نیمه سخت(اعتراضات مردمی نظیر انتفاضه آوریل ۲۰۰۵) ویا سخت (عملیات مسلحانه ویا جنگ علیه نظام) خواهند بود.

کارکرد سازمانی طرح صالحین بنا به اظهارات رسمی مسئولان بسیج کشوری عبارتند از:

۱- مشارکت گروهی در اجرای مأموریت‌های پایگاه؛ ۲- تقویت انگیزه‌های حضور در برنامه‌های پایگاه؛ ۳- تقسیم کارها با شناخت از وضعیت افراد خواهد بود؛ ۴- پی‌گیری حضور افراد فراسازمانی می‌شود؛ ۵- کادرسازی برای مسئولیت‌های سازمان.

ساختار حلقه صالحین

ارکان این طرح تربیتی متشکل از مربی، مسئول گروه واعضای گروه است وبه شکل زیر تعریف می شود:

“۱- مربی: فردی که به امورات تربیتی، بصیرتی و معرفتی جهت رشد و تعالی اعضای گروه تسلط لازم داشته باشد؛

۲- مسئول گروه: به فردی اطلاق می‌شود که مدیریت اجرایی گروه را به عهده دارد؛

۳- اعضای گروه: تعداد محدود و معینی از افراد همسطح از لحاظ سنی، تحصیلات و…”

در مورد اهمیت نقش حلقه های تربیتی صالحین محمدحسین بابایی فرمانده سپاه استان گلستان، در نقل قولی از آیت الله خامنه ای گفته است که “به گفته رهبر جمهوری اسلامی، اگر طرح صالحین به خوبی اجرا شود ‘انقلاب دیگری’ در کشور شکل خواهد گرفت”.

فرمانده ناحیه مقاومت بسیج امام علی در شرق احواز درباره اهمیت این طرح تربیتی گفته است “شجره طیبه صالحین هم شناسایی افراد ، آموزش و هدایت و کنترل آنها را در قالب حلقه های صالحین بر عهده دارد که إنشاءالله در آینده نسل بسیار جوان و پوینده ای را به صورت فعال داشته باشیم”.

تحقق طرح:

تاکنون دهها حلقه صالحین در مساجد، مقاطع مختلف مدارس، ادارات وکارخانه ها تشکیل شده است. به عنوان مثال حجت الاسلام سواری امام جماعت مسجد الرحمن کوی صیاحی احواز با بیان اینکه بیش از ۲۵۰ جوان در حلقه های تربیتی این مسجد شرکت می کنند، اظهار داشت:” ۱۵ حلقه تربیتی طرح صالحین در مقاطع سنی راهنمایی، دبیرستان، پیش دانشگاهی، طلاب و دانشجو وجود دارد وفعالیت های فرهنگی در این منطقه، سبب جذب بیش از ۲۵۰ نفر از جوانان به مسجد ‌شده و این نشان از علاقه‌مندی جوانان به مباحث اعتقادی و معارف الهی است.”

اجرای طرح صالحین توسط دستگاه اجرایی ولی فقیه جمهوری اسلامی ایران به این وسعت در سطح جامعه یادآور فضای فرهنگی درجوامع کمونیستی اتحاد جماهیر شوروی سابق است. در این جوامع کمونیستی سلطه حاکمیت برانسانها تا اتاق خواب اشخاص نیز نفوذ کرده وکنترل همه جانبه مردم از سوی حاکمیت، جوامع یکدستی بوجود آورده بود.